(Άρθρο από το: Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων)
Η αξιοκρατία και η μείωση της σημασίας των πελατειακών σχέσεων στον δημόσιο βίο παραμένουν άπιαστοι στόχοι παρ’ όλα τα βήματα που κατά καιρούς γίνονται. Τα κόμματα και οι φορείς εξουσίας μιλούν περί της αναγκαιότητάς τους αλλά όλοι παραδέχονται ότι δεν εφαρμόζονται. Και τα πλείστα γνωρίζουν ότι έχουν μεγάλο μέρος στην ευθύνη για τα τεκταινόμενα. Είναι πολύ σημαντικό επομένως να αντιληφθούμε τη σημασία της αξιοκρατίας και κυρίως το μεγάλο κόστος των πελατειακών σχέσεων στον δημόσιο βίο.
Η αξιοκρατία προβάλλει σημαντική για τρεις βασικούς λόγους:
Πρώτο είναι το κλειδί της κοινωνικής συνοχής. Σε μια πολιτεία όπου η αίσθηση που επικρατεί είναι ότι κυριαρχεί η αναξιοκρατία, τότε αναπόφευκτα υποσκάπτεται σοβαρά η κοινωνική συνοχή με ευρύτερες αρνητικές συνέπειες. Κάτω από αυτά τα δεδομένα είναι αδύνατον να υπάρξει η σφυρηλάτηση ενός πλαισίου ελάχιστων κοινών στόχων και επιδιώξεων.
Δεύτερο, και συναφές με τον πιο πάνω στόχο, είναι η σημασία της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ένα σύστημα το οποίο παραβιάζει συστηματικά την αξιοκρατία οδηγεί σε διάβρωση των θεσμών και στην υποβάθμιση των κανόνων νομιμότητας και νομιμοποίησης. Όταν συστηματικά οι πολίτες βλέπουν την προώθηση ατόμων σε συγκεκριμένους θώκους και θέσεις (ακόμα και σε πολιτειακό επίπεδο) οι οποίες δεν ανταποκρίνονται προς τις ικανότητες τους, τότε παύει να υπάρχει το περί δικαίου αίσθημα, υποσκάπτεται ο στόχος της κοινωνικής δικαιοσύνης. Και μια τέτοια κατάσταση υποθάλπει εντάσεις.
Τρίτο, πέραν της σημασίας της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής δικαιοσύνης που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την αξιοκρατία, υπάρχει και ένα άλλο ουσιώδες ζήτημα το οποίο παραγνωρίζεται: ότι η αναξιοκρατία και οι πελατειακές σχέσεις δεν συνδέονται με τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Είναι προφανές ότι η αναξιοκρατία και οι πελατειακές σχέσεις δεν οδηγούν στην καλύτερη αξιοποίηση του πιο πολύτιμου κεφαλαίου της Κύπρου, του ανθρώπινού της δυναμικού. Αντίθετα οδηγούν ως επί το πλείστον στη μετριοκρατία. Έτσι το κόστος των επιλογών αυτών είναι ψηλό σε διάφορες εκφάνσεις του δημόσιου βίου. Αναφέρω χαρακτηριστικά τη λειψυδρία και την καθυστέρηση στην έλευση φυσικού αερίου.
Η αξιοκρατία, δυνητικά μπορεί να οδηγήσει στην επιτυχή αντιμετώπιση των προβλημάτων και στη μεγιστοποίηση των επιδιώξεων μιας πολιτείας. Προβάλλει λοιπόν επιτακτικά η προώθηση της αξιοκρατίας και ως μέσο επιβίωσης μιας κοινωνίας/πολιτείας ενός λαού, ενός έθνους. Όταν δεν εφαρμόζεται η αξιοκρατία, εκτροχιάζονται πολλοί στόχοι. Ο τόπος αδυνατεί να προχωρήσει μπροστά, ο ίδιος ο πολίτης κοιτάζει δίπλα του, πίσω του και σπάνια μπροστά και ελεύθερα.
Οι πελατειακές σχέσεις είναι ένα καρκίνωμα του δημόσιου βίου, το οποίο κατ΄ επανάληψη έχει οδηγήσει σε πολύ οδυνηρά αποτελέσματα. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι οι επιλογές δεν γίνονται με βάση αξιοκρατικά κριτήρια: το σοβαρότερο είναι ότι ολόκληρα συστήματα οικοδομούνται με τρόπο που δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον ενώ ταυτόχρονα δημιουργείται η αίσθηση ότι χρησιμοποιείται για να εξυπηρετηθούν οι ημέτεροι.
Για παράδειγμα, δεν υπάρχει οικονομική λογική και επιχειρηματολογία που να μπορεί να στηρίξει σήμερα τη διαιώνιση του χάσματος, των όρων απασχόλησης μεταξύ του δημόσιου και ευρύτερου τομέα αφ΄ ενός και του ιδιωτικού τομέα αφ΄ ετέρου. Όμως και αυτό είναι εν πολλοίς αποτέλεσμα των πελατειακών σχέσεων: σε κάθε χώρα υπάρχει ένα συγκεκριμένο όνειρο, όπως στις ΗΠΑ το «αμερικάνικο όνειρο» για την επιτυχία σε διάφορους τομείς. Έτσι και στην Κύπρο το κυπριακό όνειρο έχει δυστυχώς αναχθεί στην απόσπαση θέσης στον δημόσιο τομέα.
Δεν υποβαθμίζεται η σημασία του δημόσιου τομέα. Αντίθετα ο ρόλος του είναι καθοριστικής σημασίας. Γι’ αυτό πρέπει να αποτελεί χώρο ανιδιοτελούς προσφοράς και υπηρεσίας προς το δημόσιο συμφέρον. Αλλά δυστυχώς πολλές φορές αποτελεί χώρο ο οποίος λειτουργεί για εξυπηρέτηση συγκεκριμένων πελατειακών και άλλων σχέσεων. Αυτά τα ισοπεδωτικά δεδομένα θα πρέπει να αναστραφούν ως αναγκαίες προϋποθέσεις όχι μόνο για την πρόοδο αυτού του τόπου αλλά και για την επιβίωσή του.
