Του Στέφ. Ανδριάνη*
Ομιλία του Στέφανου Ανδριάνη* στις 28/11/2021, στον εορτασμό της επετείου της Εθνικής Αντίστασης
Το Όχι του Ελληνικού λαού στη γερμανική ναζιστική σκλαβιά, ήταν εξίσου βροντερό με το μεγάλο Όχι στους Ιταλούς το 1940. Η αντίσταση ξεδιπλώθηκε από την αρχή της κατοχής. Οι πρώτες δράσεις, αυθόρμητες, παράτολμες αλλά όχι οργανωμένες.
Αυθόρμητη ήταν η μαζική αντίσταση, να αποτρέψουν τη βουλγαροποίηση της περιοχής στη Δράμα τον Σεπτέμβριο 1941, που οι βουλγαρικές αρχές κατέπνιξαν.
Αυθόρμητη αντίσταση ήταν και το εκπληκτικό τόλμημα, στις 30 Μαΐου 1941, δηλ. μόλις είχε καταληφθεί η Κρήτη των Μανόλη Γλέζου και Λάκη Σάντα να σκαρφαλώσουν νύχτα στην Ακρόπολη, να κατεβάσουν τη σβάστικα και να την εξαφανίσουν από τον ιερό βράχο, με κίνδυνο της ζωής τους.
Πολλά τα παραδείγματα. Το πιο κορυφαίο και εμφαντικό αυθόρμητο μαζικό ξεσήκωμα, ήταν του λαού στη μάχη της Κρήτης.
Καταδεικνύεται έτσι ότι η μετέπειτα ένοπλη Εθνική Αντίσταση 1941 – 44, οργανώθηκε πάνω σε υπάρχουσα ισχυρή λαϊκή ψυχο-αγωνιστική βάση. Υπήρχε δηλ. πλούσιο πατριωτικό υλικό για όσους μετέπειτα πήραν πρωτοβουλίες οργάνωσης.
Δεκάδες αντιστασιακές οργανώσεις φύτρωσαν σαν μανιτάρια σ΄ όλη τη χώρα. Μαζί όμως ξεφύτρωσαν δυστυχώς και αρκετοί προδότες και δωσίλογοι.
Στην Κρήτη, η πρώτη πράξη της Εθνικής Αντίστασης ήταν η πρώτη ντουφεκιά στον αλεξιπτωτιστή κατακτητή.
Οι Κρητικοί μπροστά σε μια νέα σκλαβιά, δε σκέφτηκαν ότι δεν είχαν πολλά όπλα γιατί τα είχε μαζέψει η μεταξική δικτατορία, ούτε και ότι δεν τους χορηγούσαν οι αρχές. Στάθηκαν απέναντι, σταθερά και αναντρανιστά σε μια μεγάλη και ασύμμετρη απειλή.
Η κατάσταση στην Κρήτη στρατιωτικά και κοινωνικά τον Μάη του 1941 δεν είχε όμοιό της σ’ όλη την υπόλοιπη εμπόλεμη Ευρώπη. Συγκεκριμένα:
α) Δεν υπήρχε ακόμη νόμιμη κυβέρνηση (ούτε εντός ούτε εκτός χώρας) που να ελέγχει, να οργανώνει και να κατευθύνει την άμυνα και τους πολίτες,
β) Ήταν έτοιμη επίθεση από τη πιο σύγχρονη πολεμική μηχανή, ενώ ο ελληνικός στρατός ήταν ελάχιστος λόγω Αλβανίας.
Μόλις είχε αφιχθεί δύναμη ανεκπαίδευτων Ελλήνων στρατιωτών από κέντρα νεοσυλλέκτων εκτός Κρήτης όπως και οι πρωτοετείς Ευέλπιδες με ελλιπή μεν εκπαίδευση, αλλά με περίσσεια ενθουσιασμού και ηθικού.
γ) Ο άμαχος πληθυσμός ήταν γυναίκες και παιδιά, καθώς και άνδρες ηλικίας άνω των 40-45 ετών. Θυμίζω ότι νεότεροι άνδρες είχαν επιστρατευθεί για τον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο και οι περισσότεροι δεν είχαν επιστρέψει.
δ) Η άμυνα του νησιού είχε μείνει -εξ ανάγκης- αποκλειστικά στα χέρια μιας ξένης συμμαχικής διοίκησης με όχι καλή οργάνωση, εκπαίδευση και εξοπλισμό, πράγμα που προκαλούσε ανασφάλεια στους αμάχους.
Ο κρητικός έχει στα ιστορικά του γονίδια ισχυρή ψυχο-αγωνιστική βάση. Είναι επαναστατικός και εξεγερτικός απέναντι σε κατακτητές.
Η εισβολή, ξανάφερε στη μνήμη σε άνδρες και γυναίκες από 50 ετών και άνω, εφιαλτικές εικόνες σκλαβιάς σφαγών και πυρπολήσεων όπως τις είχαν βιώσει στο πετσί τους οι ίδιοι ως παιδιά, από τους Τούρκους το 1897.
Υπήρχαν ακόμη μεγαλύτερης ηλικίας, που είχαν σκληρές βιωματικές εμπειρίες αίματος, ακόμη από την επανάσταση του 1866 και μετά.
Το ‘’ούλα για ούλα, να ξεπαστρέψουμε αυτούς που ήρθαν να μας σκλαβώσουν’’, διαπέρασε απ’ άκρη σ’ άκρη.
Οι κοντά στα ογδόντα Μαρινομανόλης και ο Σαρρηδαντώνης από τα Σκορδαλού, κατέβηκαν στον κάμπο με μια κατσούνα και ένα ‘’γκρά’’. Δεν κατέβαιναν γιατί ήταν πολεμοχαρείς ή για να ‘’κόψουν αυτιά Γερμανών’’, όπως ισχυριζόταν ο ‘’πολύς’’ Γερμανός καθηγητής κ. Ρίχτερ προ ετών σε βιβλίο του για τους αγωνιστές που πολέμησαν.
Δεν άντεχαν να ξανασκλαβωθούν σε ένα καινούργιο κατακτητή
Με τον ίδιο ‘’βρασμό ψυχής’’ σκότωσε και η γυναίκα τον κρεμασμένο στο δέντρο Γερμανό αλεξιπτωτιστή, με το δρεπάνι.
Δεν διανοούνταν ότι μπορεί να ξαναβιώσει τους εξευτελισμούς και το αίμα μιας ακόμη σκλαβιάς.
Κάπως έτσι ξεκίνησαν και οι υπόλοιποι
Αξίζει να αναφέρουμε τη σκηνή της απίστευτης σύγκρουσης ανάμεσα στον πατέρα και γιο Γιακουμάκη μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ο επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος αιφνιδιάστηκε μπροστά στην απαίτηση του πατέρα Γιακουμάκη να πάρει τη θέση του καταδικασμένου για εκτέλεση γιού του Θανάση, και την έντονη αντίδραση και άρνηση του γιού.
Ήταν τόση η διάρκεια και ένταση της σκηνής που ο εμβρόντητος Γερμανός τελικά τους απομάκρυνε και τους δύο.
Ήταν η αποθέωση του ψυχισμού, του κώδικα αξιών για την ίδια τη ζωή, τους οικογενειακούς δεσμούς και για την αυτοθυσία,
Έτος 1941. Οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις στην Κρήτη.
Με την ολοκλήρωση της κατάληψης, η Κρήτη άρχισε να οργανώνει μαζικότερα την αντίσταση. Πρώτος σε όλη την Κρήτη, κινήθηκε ο Χανιώτης γιατρός Γιάννης Παΐζης.
Δημιούργησε τον Ιούνιο 1941 μια παγκρήτια οργάνωση με την ονομασία Ανώτατη Επιτροπή Αγώνος Κρήτης (Α.Ε.Α.Κ.) η οποία είχε εκπροσώπους και στους 4 νομούς της Κρήτης και είχε κάθετη οργάνωση μέχρι και το επίπεδο χωριού όπου ήταν δυνατό. Οι στόχοι της Οργάνωσης:
1) Να συγκεντρώνει και να περιθάλπει τους Βρεττανούς και άλλους συμμάχους στρατιωτικούς που είχαν παραμείνει στην Κρήτη και να τους προωθεί στη Μέση Ανατολή.
2) Να αναπτύξει δίκτυο πληροφοριών και κατασκοπείας και να παρακολουθεί τα Γερμανικά και Ιταλικά στρατεύματα που βρίσκονται στην Κρήτη και να συλλέγει κάθε είδους πληροφορία και να τις στέλνει, στην κυβέρνηση του Καΐρου και το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής.
3) Να κρατά επαφή με τις Ελληνικές Υπηρεσίες Καΐρου και τις Βρετανικές Δυνάμεις Αφρικής με ασύρματα και θαλάσσια μέσα.
4) Να οργανώσει πολιτικά τον πληθυσμό με μυστικό τρόπο, ώστε να είναι έτοιμος να βοηθήσει ενδεχομένη απόβαση Συμμαχικών δυνάμεων για απελευθέρωση της Κρήτης.
5) Να εκτελεί σαμποτάζ σε βάρος των Γερμανοϊταλών με επιδίωξη όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες πολιτών.
6) Να εξυψώνει το φρόνημα των κατοίκων με κατάλληλες συζητήσεις από τα μέλη της οργανώσεως και να κυκλοφορεί δελτίο πληροφοριών σχετικά με την εξέλιξη των πολεμικών γεγονότων.
7) Να μυεί στην οργάνωση οποιονδήποτε θα δεχόταν να αντισταθεί εναντίον των κατακτητών αδιακρίτως πολιτικών φρονημάτων και να απαγορεύει κάθε πολιτική εκδήλωση ή συζήτηση μέσα στους κόλπους της οργανώσεως.
Την Άνοιξη του 42 ιδρύθηκε και το ΕΑΜ Κρήτης, ως συνέχεια του Παγκρήτιου Απελευθερωτικού Μετώπου (Π.Α.Μ.), που είχε ιδρυθεί στο Ηράκλειο τον Ιούνιο του 1941 από δραπέτες των φυλακών Φολεγάνδρου, καταδικασμένων της μεταξικής δικτατορίας ως κομμουνιστές.
Οι σκοποί της ίδρυσης του ΕΑΜ Κρήτης ήταν παραπλήσιοι με εκείνους της Α.Ε.Α.Κ. με έναν επί πλέον στόχο που αφορούσε τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα για μετά την απελευθέρωση.
Στα Χανιά, από τον Ιουν 41 εκτός από τους πολιτικούς φορείς ΑΕΔΑΚ και ΕΑΜ άρχισαν να οργανώνονται διάφορες μικρές ένοπλες ομάδες.
Οι δύο πρώτες και κυριότερες ήταν των οπλαρχηγών Πατεράκη στο Κουστογέρακο Σελίνου και Πέτρακα στην Ασή Γωνιά Αποκορώνου. Οι δράσεις τους υλοποιούσαν τους στόχους που είχε θέσει η ΑΕΔΑΚ
Έτος 1942. Το έτος των μεγάλων και επιτυχημένων σαμποτάζ.
Προχωρώντας στο 1942 το ΣΜΑ άρχισε να διαπιστώνει τη ραγδαία αυξανόμενη στρατιωτική αξία της Κρήτης, επειδή μέσω του νησιού υποστηριζόταν οι δυνάμεις του Άξονα υπό τον Ρόμμελ στη Βόρεια Αφρική. Για να εμποδίσει αυτή την υποστήριξη το ΣΜΑ άρχισε να στέλνει πράκτορες και σαμποτέρ στο νησί και να εξοπλίζει ανταρτικές ομάδες με στόχο να δημιουργήσει εμπόδια.
Από την άλλη πλευρά ο Γερμανός Διοικητής Κρήτης, εφάρμοζε σκληρά μέτρα αντιποίνων και εκτελέσεων για να καταπολεμήσει τους αντάρτες και να βάλει εμπόδια στην υποστήριξη των συμμάχων.
Παράλληλα αρχές 1942, δημιούργησε Σώμα από Γερμανούς εγκληματίες, που αποφυλάκισε και από ντόπιους κακοποιούς και εγκληματίες συνεργάτες τους.
Σώμα με απόλυτη ελευθερία δράσεων που το ονόμασε Σώμα Κυνηγών. Διοικητή του όρισε το Λοχία Φριτς Σούμπερτ. Άτομο σκληρό, αδίστακτο και με ακραία εγκληματικά ένστικτα, όπως άλλωστε και τα μέλη της ομάδας του, που ο λαός ονόμασε σουμπερίτες.
Με ακραία εγκληματα (μέχρι και τάφους άνοιγαν και βεβήλωναν τα λείψανα για εκδίκηση) επιχείρησε να τρομοκρατήσει και να αδρανοποιήσει τη αντιστασιακή δράση.
Δεν πέτυχε και πολλά και το τέλος τους ήρθε εξευτελιστικά πρωτοχρονιά του 1944 στα Μεσκλά, (θα πούμε στη συνέχεια).
Κατά τα τέλη άνοιξης αρχές θέρους του 1942, η συμμαχική Διοίκηση έστειλε τρεις ομάδες Βρετανών καταδρομέων για να καταστρέψουν με τη συνεργασία και Ελλήνων ανταρτών, τα αεροδρόμια του Ηρακλείου, Καστελίου, Τυμπακίου και Μάλεμε. Στα τρία Αεροδρόμια πλην Μάλεμε, κατέστρεψαν μεγάλο αριθμό αεροπλάνων και αποθηκών πυρομαχικών και καυσίμων ενώ στο Μάλεμε δεν μπόρεσαν να εξουδετερώσουν τα μέτρα ασφαλείας και να μπουν στο Α/Δ.
Λίγο αργότερα για τον ίδιο σκοπό δηλ να κοπεί ένας από τους άξονες εφοδιασμού του Ρόμμελ στη Βόρεια Αφρική, πραγματοποιήθηκε ένα από τα πιο εμβληματικά επιτεύγματα της ενωμένης Εθνικής Αντίστασης στην Ελλάδα: η καταστροφή της γέφυρας του Γοργοπόταμου. Έγινε και το σύμβολο της ενιαίας Εθνικής Αντίστασης.
Τα σαμποτάζ στις γερμανικές υποδομές στην Κρήτη, που υποστήριζαν τις δυνάμεις του Ρόμελ στη Βόρειο Αφρική ήταν συνεχή. Το ίδιο και οι καταστροφές αεροπλάνων που εφορμούσαν από Α/Δ της Κρήτης για να υποστηρίζουν τις εκεί Γερμανικές επιθέσεις. Όλες οι καταστροφές ήταν σε τέτοια σε τέτοια μεγάλη έκταση, που πέρνει ένα κάποιο περιεχόμενο ο τίτλος του βιβλίου του Γιάννη Καψάλη ‘’Ο Ρόμμελ έπεσε στην Κρήτη’’.
Τα σαμποτάζ εκτελούνταν από συμμάχους σαμποτέρ, όμως, θα ήταν δύσκολο αν όχι αδύνατο να έχουν επιτυχία, αν δεν υποστηριζόταν από ντόπιους αντάρτες και κατοίκους. Αυτοί κάλυπταν τι μεγάλες ανάγκες σε συλλογή πληροφοριών, κατασκοπία, οδηγούς ανιχνευτές, τροφοδοσία, φυγάδευση, διάδοση παραπλανητικών πληροφοριών, απόκρυψη και φρούριση των κρίσιμων ασυρμάτων επικοινωνίας.
Οι Κρητικοί αγωνιστές που υποστήριζαν αυτές τις επιχειρήσεις και αφιέρωσαν μεγάλο μέρος του αγώνα τους σ’ αυτό, είχαν πλήρη επίγνωση ότι αν συλλαμβανόταν οι ίδιοι ήταν καταδικασμένοι σε βασανιστήρια και θάνατο.
Έτη 1943 και 1944. Αναδιοργάνωση αντιστασιακών ομάδων και ένταση του ένοπλου αγώνα.
Θέρος του 1943, η Ανώτ. Επιτρ. Αγών. Κρήτης ΑΕΑΚ, αναδιοργανώθηκε και μετεξελίχθηκε σε Εθνική Οργάνωση Κρήτης (Ε.Ο.Κ.) όταν κάποιοι από τους αρχηγούς της εκτελέστηκαν από τους κατακτητές και άλλοι αναγκάστηκαν να φύγουν από την Κρήτη για τη Μέση Ανατολή.
Στα Χανιά επικεφαλής της ΕΟΚ ήταν ο Λακκιώτης Νικ. Σκουλάς.
Η ΕΟΚ συγκρότησε και ένοπλες ομάδες με την ίδρυση Ανεξάρτητου Συντάγματος, με έδρα τους Λάκκους και με διοικητή τον Συνταγματάρχη Παπαδάκη Αντώνιο από το Δραπανιά Κισσάμου.
Στο Σύνταγμα ενσωματώθηκε και ο Σελινιώτης Κων Μπασιάς με ομάδα ανταρτών από το Σέλινο.
Από πλευράς ΕΑΜ το θέρος 43 ιδρύθηκε ο ΕΛΑΣ Χανίων με αρχηγό τον Λακκιώτη Στρατηγό Εμμ. Μάντακα, ο οποίος λίγο αργότερα, αναχώρησε και ανέλαβε κεντρική θέση στον ΕΛΑΣ στη ηπειρωτική χώρα. Ο ΕΛΑΣ ίδρυσε στα Χανιά την 5η Μεραρχία με διοικητή τον Συνταγ/τάρχη Γρηγόρη Κοντεκάκη και το 14ο Σύνταγμα με διοικητή τον αντισ/τάρχη Στέλιο Σφακιωτάκη από το Σέλινο.
Σημειώνω ότι ήδη από τον Ιούλη του 1943 με την υποστήριξη του στρατηγού Μάντακα, είχε συγκροτηθεί ισχυρή αντάρτικη ομάδα του ΕΛΑΣ, στα Μεσκλά, με επικεφαλής το γερο Μανόλη Τσαμαντάκη με τους τέσσερεις γιους του.
Οι πιο χαρακτηριστικές ένοπλες συγκρούσεις τα έτη 1943-44 στην Περιοχή μας.
Στις 29 Σεπ 43 όπως και στις 10 Μαρ. 44, αντάρτες κυρίως της ΕΟΚ της περιοχής Σελίνου μαζί με Άγγλους κτύπησαν μαζί δύναμη Γερμανών Ιταλών και Ελλήνων προδοτών που είχαν στόχο συμμαχικό ασύρματο στη Μαδάρα με μεγάλες απώλειες των Γερμανών.
Στις 5 Οκτωβρίου 1943 οι Γερμανοί ανατίναξαν όλα τα σπίτια στα χωριά Κουστογέρακο, Μονή και Λιβαδά, όσα είχαν μείνει από τον προηγούμενο βομβαρδισμό.
Στις 22 Νοεμβρίου 1943 διεξήχθη η μάχη της Αχλάδας με μεγάλες απώλειες των Γερμανών.
Η εξουδετέρωση της ομάδας Σούμπερτ.
Την πρωτοχρονιά του 1944 εμφανίστηκαν στα Μεσκλά τρεις Έλληνες λέγοντας πως η αντιστασιακή τους ομάδα διαλύθηκε και πως ήρθαν να ενταχθούν στην αντάρτικη ομάδα των Μεσκλιανών.
Ο Σούμπερτ ήταν ήδη στα Χανιά και διέδιδε ότι είχε βάλει στόχο να χτυπήσει και να διαλύσει την αντάρτικη ομάδα των Μεσκλών.
Ο Νικος Μπατάκης και άλλοι Μεσκλιανοί αντάρτες, όταν άκουσαν, όσα τους είπαν οι τρεις άγνωστοι, τους υποψιάστηκαν, τους απομόνωσαν, τους ανέκριναν. Πολύ γρήγορα ομολόγησαν πως άλλοι δώδεκα οπλισμένοι βρίσκονται έξω από το χωριό σε αυτοκίνητο με στόχο την ομάδα των Μεσκλιανών.
Άμεσα, οι αντάρτες και οι κάτοικοι των Μεσκλών επιτέθηκαν στους σουμπερίτες. Σκότωσαν τρεις και δυο έπιασαν ζωντανούς. Οι υπόλοιποι επτά κατάφεραν να διαφύγουν. Οι 5 συλληφθέντες σουμπερίτες οδηγήθηκαν ψηλά στα Λευκά Όρη, συνεδρίασε το Ανταρτοδικείο τους καταδίκασε σε θάνατο και τους τουφέκισαν.
Το πλέον μισητό πρόσωπο της Γερμανικής κατοχής, ο λοχίας Σούμπερτ, ύστερα από αυτόν τον εξευτελισμό και την καταστροφή της ομάδας του έφυγε από την Κρήτη. Τον επανάφεραν μετά την απελευθέρωση, δικάστηκε ως εγκληματίας πολέμου, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε.
Στις 6 Μαϊ 1944 στη Στράτα των Μουσούρων δωδεκαμελής ομάδα του ΕΛΑΣ έστησε ενέδρα και χτύπησε εφοδιοπομπή με τρόφιμα και πυρομαχικά του γερμανικού φυλακίου στον Ομαλό
Όλοι οι Γερμανοί εξοντώθηκαν και οι αντάρτες πήραν τα όπλα και τα εφόδια.
Τα σαμποτάζ παραπλάνησης του 1944 και η απαγωγή του στρατηγού Κράϊπε.
Στις 12-13 Ιουλίου 1944 εκτελέστηκε νέο εκτεταμένο σχέδιο σαμποτάζ που περιλάμβανε Α/Δ και αποθήκες καυσίμων και πυρομαχικών που καταστράφηκαν, όχι αυτή τη φορά για το Ρόμμελ που είχε ήδη ηττηθεί, αλλά με στόχο να παραπλανηθεί το γερμανικό στρατηγείο και να οδηγηθεί στην εκτίμηση, ότι η Κρήτη είναι στόχος απόβασης των συμμάχων και όχι η Σικελία που ήταν ο πραγματικός στόχος.
Στις 30 Μαρτίου 1944 δύναμη 500 Γερμανών εκστράτευσε στην Αση Γωνιά με στόχο Βρετανούς και τον εκεί ασύρματο αλλά και την ένοπλη φρουρά ανταρτών της ΕΟΚ του ασυρμάτου. Οι αντάρτες ανταπέδωσαν και εξανάγκασαν τους Γερμανούς σε υποχώρηση με 11 απώλειες.
Στις 26 Απριλίου 1944 πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη ένα από τα πλέον επιδραστικά επιτεύγματα του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου.
Η απαγωγή του νέου Διοικητή Κρήτης Γερμανού Στρατηγού Φον Καρλ Κράϊπε. Έγινε από 13μελή ομάδα συμμάχων και Ελλήνων πρακτόρων με στόχο να καταπέσει το ηθικό του Γερμανικού στρατού σε μια κρίσιμη φάση του πολέμου αλλά και να αγκιστρώσει δυνάμεις στην Κρήτη για να μην ενισχύσει άλλα μέτωπα.
Το βάρος της προστασίας και κάλυψης της επιχείρησης για τη φυγάδευση στη Μέση Ανατολή, που κράτησε 19 ημέρες καθώς και οι ανάγκες σε πληροφορίες και ενέργειες παραπλάνησης, έπεσε στις πλάτες αντάρτικων ομάδων, που τα εκπλήρωσαν στο ακέραιο.
Στις 4 Αυγ. 44 55 αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ περιοχής Παλαιών Ρουμάτων, χτύπησαν Γερμανική φάλαγγα 7 μεγάλων Γερμανικών αυτοκινήτων στον Άναβο με απώλειες: 10 Γερμανοί νεκροί, 2 τραυματίες και 15 αιχμάλωτοι. Μετά την επιτυχία της ενέδρας οι αντάρτες ενισχύθηκαν με εφόδια και όπλα.
Στις 9 Αυγ. 44 Αντάρτες του ΕΛΑΣ, έδωσαν σκληρό αγώνα εναντίον γερμανικής φάλαγγας πριν από τη σήραγγα Τοπολίων. Στη συγκεκριμένη επιχείρηση από τον πολύ ενθουσιασμό και την ανυπομονησία των ανταρτών, κάποιες εντολές παρακούστηκαν με αποτέλεσμα να μην πετύχει ο αιφνιδιασμός και οι απώλειες των Γερμανών να περιοριστούν.
Στα μέσα Αυγούστου 1944, οι Γερμανοί αποφάσισαν να επιβάλουν σκληρές κυρώσεις με αφορμές: τον αφοπλισμό του τάγματος Ασφαλείας Παπαγιαννάκη από τους αντάρτες και τις βαριές απώλειές τους στον Άναβο.
Ξημέρωμα, 15αύγουστο μπήκαν στο χωριό, συγκέντρωσαν τους κατοίκους, ερεύνησαν, λεηλάτησαν, πυρπόλησαν και ανατίναξαν σπίτια. Αποτέλεσμα 13 νεκροί κυρίως γέροι και γυναίκες.
Τα ίδια αίσχη και απάνθρωπα εγκλήματα διέπραξαν μέχρι τις 28 Αυγούστου στα Φλώρια και στον Κακόπετρο. Σκότωναν ακόμη και παιδιά και νήπια.
Στις 15 Οκτ 1944 οι Γερμανοί εξόρμησαν με μεγάλες δυνάμεις εναντίον της ΕΟΚ στη περιοχή του Φουρνέ και εναντίον των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην περιοχή Μυλωνιανών- Βαρυπέτρου. Στον αγώνα του Φουρνέ συμμετείχε τάγμα ΕΟΚ με διοικητή τον Μπελεγρή από τον Φουρνέ, που απέκρουσαν με επιτυχία ισχυρή γερμανική επίθεση με εκατέρωθεν απώλειες.
Στη μάχη στα Μυλωνιανά – Βαρυπέτρο την ίδια μέρα, έλαβε μέρος το τάγμα του Μαρκουλάκη από τα Παλαιά Ρούματα του ΕΛΑΣ.
Το Γερμανικό Τάγμα που επιτέθηκε με 10 τάνκς, είχε πολλές απώλειες σε προσωπικό και ένα τανκς κατεστραμμένο.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ενώ απελευθερώθηκαν τον Οκτώβρη του 1944 οι υπόλοιποι νομοί της Κρήτης, στο νομό Χανίων οι Γερμανοί συνέχισαν τις δολοφονικές εκκαθαριστικές επιθέσεις τους εναντίον των ανταρτών. Συγκεκριμένα:
Στις 14 Νοεμβρίου 1944 δύο Γερμανικά Τάγματα επιτέθηκαν και κατέλαβαν πολλά χωριά των Κεραμιών τα οποία και κατέστρεψαν.
Στην Παναγιά δόθηκε και η πλέον σκληρή μάχη εναντίον των Γερμανών από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην οποία συμμετείχαν και αντάρτες από τα Π. Ρούματα και μικρό τμήμα της ΕΟΚ.. Για την επιτυχία της επιχείρησης ο τότε γενικός Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης υποστράτηγος Ν. Παπαδάκης, με ημερήσια διαταγή του επαίνεσε το 14ο Σύνταγμα και τη 5η Μεραρχία του ΕΛΑΣ.
Στη συνέχεια στο Βαφέ οι Γερμανοί επιτέθηκαν εναντίων δυνάμεων κυρίως της ΕΟΚ (8.12.1944) ενώ οι τελευταίες μάχες δόθηκαν στην Καμάρα Κολένι και στον Άστρικα (Μάρτης (1945).
Βαρύς ο φόρος αίματος των νεκρών ανταρτών και των εκτελεσμένων. Άνω των 500 οι εκτελεσμένοι στα σημερινά όρια του Δήμου Πλατανιά με βαρύτερο φόρο αίματος κατά σειρά: Αναφέρω τα χωριά με πάνω από 10 εκτελεσμένους: Αλικιανός, Φουρνές, Μεσκλά, Σκηνές, Βατόλακος, Κοντομαρί, Κακόπετρος, Π. Ρούματα, Ορθούνι, Λάκκοι, Πρασσές, Επισκοπή, Πλατανιάς.
Σε ότι αφορά τη δράση της Εκκλησίας στην Εθνική Αντίσταση, κάποιοι ιερείς κρατούσαν και οι ίδιοι ντουφέκι, άλλοι, οι περισσότεροι υποστήριζαν τον αγώνα και ήταν κοντά στα δεινοπαθήματα του λαού με όποιο τρόπο μπορούσαν. Ο επίσκοπος Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελος Ξηρουχάκης, όντας γνώστης της γερμανικής γλώσσας και με διπλωματικές ικανότητες λόγω μακρόχρονης διαμονής του στο εξωτερικό. μπορούσε να επικοινωνεί με τις Αρχές Κατοχής. Έκανε συχνές παρεμβάσεις για να αποτρέψει αντίποινα, εκτελέσεις και να απελευθερώνονται, κρατούμενοι και σε αρκετές περιπτώσεις είχαν σχετικά αποτελέσματα, μέσα στις δύσκολες εκείνες συνθήκες.
Τα γεγονότα που σας ανέφερα είναι κατά βάση τα κύρια, αλλά είναι μικρό μόνο μέρος του αίματος του πόνου και της καταστροφής των 4 χρόνων της σκλαβιάς.
Οι σχέσεις μεταξύ των οργανώσεων ΕΟΚ και ΕΛΑΣ, δεν ήταν πάντα ανέφελες.
Όμως παρά τις αντιπαλότητες σε αντίθεση με ορισμένα άλλα μέρη στην Ελλάδα, επικράτησε πνεύμα συνεργασίας, πράγμα που επιβεβαιώνεται τόσο από τη συγκρότηση κοινής Διοικητικής Επιτροπής στις 2 Απρ. 1944 που αποφάσισε το Παγκρήτιο Συνέδριο Αντιστασιακών Οργανώσεων, όσο και από και από τη γνωστή επίσης συμφωνία της Τρομάρισσας στις 15 Σεπ.44
Η αναγνώρισή της από την πολιτεία το 1982 αποτέλεσε ισχυρό έρεισμα για την Εθνική Συμφιλίωση και οι παρακαταθήκες της που λοιδορήθηκαν και διαστρεβλώθηκαν από τα μετεμφυλιοπολεμικά πάθη αποκαταστάθηκαν.
Όλοι οι πατριώτες που αγωνίστηκαν, μπήκαν στη ίδια σελίδα της Ελλη-νικής ιστορίας και κάτω από ένα τίτλο: Αγωνιστές της εθνικής αντίστασης.
Τα μεγάλα λόγια μειώνουν την αξία του έπους.
Τα μέλη των αντάρτικων οργανώσεων, όλοι τους, οπαδοί της αστικής δημοκρατίας, εθνικόφρονες μετριοπαθείς ή φανατικοί κομμουνιστές. Ανάμεσα σε πρόσωπα και οργανώσεις υπήρχαν συμπάθειες και αντιπάθειες, διαφορετικές κρυφές βλέψεις και επιδιώξεις, κοινά ή αντικρουόμενα συμφέροντα, πράγμα που ίσχυε και στις σχέσεις με το προσωπικό των συμμάχων που πολεμούσε το ναζισμό από την Κρήτη και κάποιοι έχασαν τη ζωή τους.
Μέσα όμως απ’ αυτές διαφορές, προέκυπτε συμφωνία, προέκυπτε σχέδιο και καθοριζόταν ξεκάθαρα ο κοινός εχθρός. Οι κατακτητές και οι προδότες.
Γι’ αυτό και πέτυχαν. Έφεραν αποτέλεσμα, τόσο στις ένοπλες τοπικές συγκρούσεις με τις δυνάμεις κατοχής, όσο και στην υποστήριξη του συμμαχικού αγώνα για την τελική συντριβή του ναζισμού.
Τιμή του λαού μας η Πίνδος
Τιμή του λαού μας ο Γοργοπόταμος .
Τιμή του λαού μας η Εθνική Αντίσταση στο ναζισμό.
Ξεχωριστή τιμή του λαού μας η μάχη της Κρήτης και η μετέπειτα αντίσταση.
Το απέραντο γαλάζιο της ρωμιοσύνης είναι γεμάτο από τις δωρεές ζωής των Ελλήνων, προσφορά για μια ελεύθερη πατρίδα.
Ο Στεφ. Ανδριάνης είναι Αντιστρ/γος ε.α., Πολιτικός Μηχανικός
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Εθνική Αντίσταση κατά την Γερμανο-Ιταλική κατοχή στην Κρήτη,
1 Ιουν 1941 έως 30 Ιουν 1945, ΜΑΡΚΟΥ ΠΟΛΙΟΥΔΑΚΗ (Ρέθυμνο 2002)
Γερμανο-Ιταλική κατοχή και αντίσταση Κρήτης 1941 – 1945 ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΒΒΟΥ (Ηράκλειο 1991)
Χανιά 1941 – 1945, ΓΙΑΝΝΗ ΔΗΜ ΤΣΙΒΗ (Εκδ. ΕΡΕΙΣΜΑ 1985)
